Tiếng Hausa

Tiếng Hausa
Harshen Hausa هَرْشَن هَوْسَ‎
Sử dụng tại	Niger, Nigeria, Ghana, Benin, Cameroon, Bờ Biển Ngà, Togo và Sudan.
Khu vực	Niger, Nigeria
Tổng số người nói	43,7 triệu[1] 19,5 triệu người nói như ngôn ngữ thứ hai
Dân tộc	Người Hausa
Phân loại	Phi-Á Tchad Tchad Tây Hausa–Gwandara (A.1) Tiếng Hausa
Hệ chữ viết	Latinh (Boko) Ả Rập (Ajami) Hệ chữ nổi tiếng Hausa
Địa vị chính thức
Ngôn ngữ chính thức tại	Niger (ngôn ngữ quốc gia)  Nigeria  Ghana (ngôn ngữ quốc gia)
Ngôn ngữ thiểu số được công nhận tại	Hoa Kỳ
Mã ngôn ngữ
ISO 639-1	ha
ISO 639-2	hau
ISO 639-3	hau
Glottolog	haus1257[2]
Linguasphere	19-HAA-b
Bài viết này có chứa ký tự ngữ âm IPA. Nếu không thích hợp hỗ trợ dựng hình, bạn có thể sẽ nhìn thấy dấu chấm hỏi, hộp, hoặc ký hiệu khác thay vì kí tự Unicode. Để biết hướng dẫn giới thiệu về các ký hiệu IPA, xem Trợ giúp:IPA.

Hausa (Yaren Hausa hay Harshen Hausa) là ngôn ngữ Tchad (thuộc ngữ hệ Phi-Á) với đông người nói nhất, là ngôn ngữ thứ nhất của chừng 44 triệu người, và là ngôn ngữ thứ hai của khoảng 20 triệu người khác. Tổng số người nói tiếng Hausa là 64 triệu người, theo Ethnologue.^[1] Đây là ngôn ngữ dân tộc của người Hausa, một trong ngữ dân tộc lớn nhất miền Trung Phi. Tiếng Hausa có mặt khắp nam Niger và bắc Nigeria. Nó trở thành lingua franca hầu khắp Tây Phi nhờ nhu cầu mua bán.

Âm vị học

Phụ âm

Tiếng Hausa có từ 23 đến 25 âm vị phụ âm, tùy người nói.

Sự phân biệt bộ ba âm vòm /c ɟ cʼ/, âm ngạc mềm /k ɡ kʼ/, và âm ngạc mềm môi hóa /kʷ ɡʷ kʷʼ/ chỉ xảy ra trước nguyên âm /a/, ví dụ /cʼaːɽa/ ('cỏ'), /kʼaːɽaː/ ('tăng'), /kʷʼaːɽaː/ ('hạt mỡ'). Chỉ âm vòm và âm ngạc mềm môi hóa đứng trước nguyên âm trước, ví dụ /ciːʃiː/ ('ghen tị') và /kʷiːɓiː/ ('mặt (trước hoặc sau)'). Trước nguyên âm làm tròn, âm ngạc mềm môi hóa xuất hiện /kʷoːɽaː/ ('bệnh nấm da').^[3]

Nguyên âm

Tiếng Hausa có 5 nguyên âm, có thể dài hay ngắn, tức tổng cộng 10 âm vị nguyên âm đơn. Thêm vào đó, có bốn nguyên âm đôi.

Nguyên âm đơn

Ngắn: /i, u, e, o, a/.
Dài: /iː, uː, eː, oː, aː/.

Nguyên âm đôi

/ai, au, iu, ui/.

Thanh điệu

Tiếng Hausa là một ngôn ngữ thanh điệu. Mỗi nguyên âm đó thể có thanh thấp, thanh cao hay thanh giáng. Trong dạng viết chuẩn, thanh không được ghi ra. Trong tài liệu ngôn ngữ học và sư phạm, thanh điệu thể thể hiện bằng dấu.

à è ì ò ù – thanh thấp: dấu huyền (`)

â ê î ô û – thanh giáng: dấu mũ (ˆ)

Có lúc dấu sắc (´) được dùng cho thanh cao, nhưng thường thanh cao không được ghi ra.

Chú thích

Thư mục

Liên kết ngoài

Tìm hiểu thêm về Tiếng Hausa tại các dự án liên quan
	Từ điển từ Wiktionary
	Tập tin phương tiện từ Commons
	Cẩm nang du lịch guide từ Wikivoyage
	Dữ liệu từ Wikidata

• Tiếng Hausa trên DMOZ
• Omniglot
• Hausa Song Lưu trữ 2022-02-15 tại Wayback Machine
• Hausa Language Acquisitions at Columbia University Libraries
• Hausa Vocabulary List –World Loanword Database
• Hausa Dictionary at University of Vienna
• Hausar Yau Da Kullum: –Intermediate and Advanced Lessons in Hausa Language and Culture