Tiếng Goth
| Tiếng Goth | |
|---|---|
| Khu vực | Oium, Dacia, Pannonia, Dalmatia, Italy, Gallia Narbonensis, Gallia Aquitania, Hispania, Krym. |
| Mất hết người bản ngữ vào | gần như tuyệt chủng từ thế kỷ 8 hay 9, còn một số người nói vào thế kỷ 18 |
| Phân loại | Ấn-Âu
|
| Phương ngữ | |
| Hệ chữ viết | Bảng chữ cái Goth |
| Mã ngôn ngữ | |
| ISO 639-2 | got |
| ISO 639-3 | got |
| Glottolog | goth1244[1] |
| Linguasphere | 52-ADA |
| Bài viết này có chứa ký tự ngữ âm IPA. Nếu không thích hợp hỗ trợ dựng hình, bạn có thể sẽ nhìn thấy dấu chấm hỏi, hộp, hoặc ký hiệu khác thay vì kí tự Unicode. Để biết hướng dẫn giới thiệu về các ký hiệu IPA, xem Trợ giúp:IPA. | |
Tiếng Goth là một ngôn ngữ German từng được nói bởi người Goth. Những điều ta biết về nó chủ yếu là thông qua Codex Argenteus, một bản in thế kỷ 6 của một bản dịch Kinh Thánh thế kỷ 4, và là ngôn ngữ German Đông duy nhất với số văn liệu đáng kể. Những ngôn ngữ German Đông khác, gồm tiếng Burgundy và tiếng Vandal, chỉ được được biết đề từ những tên riêng còn sót lại trong văn bản lịch sử, và từ từ mượn trong những ngôn ngữ khác như tiếng Bồ Đào Nha, tiếng Tây Ban Nha, và tiếng Pháp.
Là một ngôn ngữ German, tiếng Goth là một phần của gia đình ngôn ngữ Ấn-Âu. Đây là ngôn ngữ German sớm nhất được chứng thực bằng nhiều văn bản lớn, nhưng không có hậu duệ trực tiếp. Tài liệu cổ nhất viết bằng tiếng Goth có niên đại từ thế kỷ thứ tư. Ngôn ngữ đã bị suy thoái vào giữa thế kỷ thứ sáu, một phần do thất bại quân sự của người Goth trước người Frank, người Goth ở Ý bị loại bỏ, và sự cô lập về mặt địa lý (ở Tây Ban Nha, tiếng Goth có lẽ đã đánh mất chức năng chính và chỉ còn được sử dụng như một ngôn ngữ nhà thờ khi người Visigoth cải sang đạo Công giáo năm 589). Ngôn ngữ này vẫn tồn tại như một ngôn ngữ địa phương ở bán đảo Iberia (Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha hiện đại) cho đến tận cuối thế kỷ thứ tám, ở vùng hạ lưu sông Danube và các vùng núi non ở Crimea, dường như là vào cuối thế kỷ thứ chín.
Ví dụ
| Tiếng Goth | Chuyển ngữ | Bản tiếng Việt | Phiên âm IPA |
|---|---|---|---|
| 𐌰𐍄𐍄𐌰 𐌿𐌽𐍃𐌰𐍂 𐌸𐌿 𐌹𐌽 𐌷𐌹𐌼𐌹𐌽𐌰𐌼, | 1. Atta unsar þu in himinam | 1. Lạy Cha chúng con ở trên trời, | 1. ˈatːa ˈunsar θuː in ˈhiminam |
| 𐍅𐌴𐌹𐌷𐌽𐌰𐌹 𐌽𐌰𐌼𐍉 𐌸𐌴𐌹𐌽 | 2. weihnai namo þein | 2. chúng con nguyện danh Cha cả sáng, | 2. ˈwiːhnɛː ˈnamoː θiːn |
| 𐌵𐌹𐌼𐌰𐌹 𐌸𐌹𐌿𐌳𐌹𐌽𐌰𐍃𐍃𐌿𐍃 𐌸𐌴𐌹𐌽𐍃 | 3. qimai þiudinassus þeins | 3. nước Cha trị đến, | 3. ˈkʷimɛː ˈθiu̯ðinasːus θiːns |
| 𐍅𐌰𐌹𐍂𐌸𐌰𐌹 𐍅𐌹𐌻𐌾𐌰 𐌸𐌴𐌹𐌽𐍃 | 4. wairþai wilja þeins | - | 4. ˈwɛrθɛː ˈwilja θiːns |
| 𐍃𐍅𐌴 𐌹𐌽 𐌷𐌹𐌼𐌹𐌽𐌰 𐌾𐌰𐌷 𐌰𐌽𐌰 𐌰𐌹𐍂𐌸𐌰𐌹 | 5. swe in himina jah ana airþai. | 5. ý Cha thể hiện dưới đất cũng như trên trời. | 5. sweː in ˈhimina jah ana ˈɛrθɛː |
| 𐌷𐌻𐌰𐌹𐍆 𐌿𐌽𐍃𐌰𐍂𐌰𐌽𐌰 𐌸𐌰𐌽𐌰 𐍃𐌹𐌽𐍄𐌴𐌹𐌽𐌰𐌽 𐌲𐌹𐍆 𐌿𐌽𐍃 𐌷𐌹𐌼𐌼𐌰 𐌳𐌰𐌲𐌰 | 6. hlaif unsarana þana sinteinan gif uns himma daga | 6. Xin Cha cho chúng con hôm nay lương thực hằng ngày | 6. hlɛːɸ ˈunsarana ˈθana ˈsinˌtiːnan ɡiɸ uns ˈhimːa ˈdaɣa |
| 𐌾𐌰𐌷 𐌰𐍆𐌻𐌴𐍄 𐌿𐌽𐍃 𐌸𐌰𐍄𐌴𐌹 𐍃𐌺𐌿𐌻𐌰𐌽𐍃 𐍃𐌹𐌾𐌰𐌹𐌼𐌰 | 7. jah aflet uns þatei skulans sijaima | 7. và tha nợ chúng con | 7. jah aɸˈleːt uns ˈθatiː ˈskulans ˈsijɛːma |
| 𐍃𐍅𐌰𐍃𐍅𐌴 𐌾𐌰𐌷 𐍅𐌴𐌹𐍃 𐌰𐍆𐌻𐌴𐍄𐌰𐌼 𐌸𐌰𐌹𐌼 𐍃𐌺𐌿𐌻𐌰𐌼 𐌿𐌽𐍃𐌰𐍂𐌰𐌹𐌼 | 8. swaswe jah weis afletam þaim skulam unsaraim | 8. như chúng con cũng tha kẻ có nợ chúng con. | 8. ˈswasweː jah ˈwiːs aɸˈleːtam θɛːm ˈskulam ˈunsarɛːm |
| 𐌾𐌰𐌷 𐌽𐌹 𐌱𐍂𐌹𐌲𐌲𐌰𐌹𐍃 𐌿𐌽𐍃 𐌹𐌽 𐍆𐍂𐌰𐌹𐍃𐍄𐌿𐌱𐌽𐌾𐌰𐌹 | 9. jah ni briggais uns in fraistubnjai | 9. Xin chớ để chúng con sa trước cám dỗ, | 9. jah ni ˈbriŋɡɛːs uns in ˈɸrɛːstuβnijɛː |
| 𐌰𐌺 𐌻𐌰𐌿𐍃𐌴𐌹 𐌿𐌽𐍃 𐌰𐍆 𐌸𐌰𐌼𐌼𐌰 𐌿𐌱𐌹𐌻𐌹𐌽 | 10. ak lausei uns af þamma ubilin | 10. nhưng cứu chúng con cho khỏi sự dữ. | 10. ak ˈlɔːsiː uns aɸ ˈθamːa ˈuβilin |
| 𐌿𐌽𐍄𐌴 𐌸𐌴𐌹𐌽𐌰 𐌹𐍃𐍄 𐌸𐌹𐌿𐌳𐌰𐌽𐌲𐌰𐍂𐌳𐌹 𐌾𐌰𐌷 𐌼𐌰𐌷𐍄𐍃 | 11. unte þeina ist þiudangardi jah mahts | - | 11. ˈunteː ˈθiːna ist ˈθiu̯ðanˌɡardi jah mahts |
| 𐌾𐌰𐌷 𐍅𐌿𐌻𐌸𐌿𐍃 𐌹𐌽 𐌰𐌹𐍅𐌹𐌽𐍃 | 12. jah wulþus in aiwins. | - | 12. jah ˈwulθus in ˈɛːwins |
Ghi chú
Tham khảo
- Bennett, William Holmes (1980). An Introduction to the Gothic Language. New York: Modern Language Association of America.
- W. Braune and E. Ebbinghaus, Gotische Grammatik, 17th edition 1966, Tübingen
- 20th edition, 2004. ISBN 3-484-10852-5 (hbk), ISBN 3-484-10850-9 (pbk)
- Fausto Cercignani, The Development of the Gothic Short/Lax Subsystem, in «Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung», 93/2, 1979, pp. 272–278.
- Fausto Cercignani, The Reduplicating Syllable and Internal Open Juncture in Gothic, in «Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung», 93/1, 1979, pp. 126–132.
- Fausto Cercignani, The Enfants Terribles of Gothic «Breaking»: hiri, aiþþau, etc., in «The Journal of Indo-European Studies», 12/3–4, 1984, pp. 315–344.
- Fausto Cercignani, The Development of the Gothic Vocalic System, in Germanic Dialects: Linguistic and Philological Investigations, edited by Bela Brogyanyi and Thomas Krömmelbein, Amsterdam and Philadelphia, Benjamins, 1986, pp. 121–151.
- N. Everett, "Literacy from Late Antiquity to the early Middle Ages, c. 300–800 AD", The Cambridge Handbook of Literacy, ed. D. Olson and N. Torrance (Cambridge, 2009), pp. 362–385.
- W. Krause, Handbuch des Gotischen, 3rd edition, 1968, Munich.
- Thomas O. Lambdin, "An Introduction to the Gothic Language", Wipf and Stock Publishers, 2006, Eugene, Oregon.
- F. Mossé, Manuel de la langue gotique, Aubier Éditions Montaigne, 1942
- Skeat, Walter William (1868). A Moeso-Gothic glossary. London: Asher & Co.
- E Prokosch, A Comparative Germanic Grammar, 1939, The Linguistic Society of America for Yale University.
- C. Rowe, "The problematic Holtzmann’s Law in Germanic", Indogermanische Forschungen Bd. 108, 2003. 258–266.
- Wilhelm Streitberg, Die gotische Bibel , 4th edition, 1965, Heidelberg
- Joseph Wright, Grammar of the Gothic language, 2nd edition, Clarendon Press, Oxford, 1966
- 2nd edition, 1981 reprint by Oxford University Press, ISBN 0-19-811185-1
Liên kết ngoài
- Online Gothic language resources. Lưu trữ 2013-06-19 tại Wayback Machine
- Gots'ka Mova Lưu trữ 2015-06-10 tại Wayback Machine "The Gothic Language", by V.V. Evchenko; Gothic texts with Ukrainian apparatus
- Gotisch im WWW Lưu trữ 2015-03-05 tại Wayback Machine Portal for information on Gothic (in German)
- Website of the german association of the gothic language (german)
- English-Gothic Dictionary Lưu trữ 2008-04-14 tại Wayback Machine (Also contains neologisms and reconstructed words)
- "Gothic dictionary with etymologies" by Andras Rajki Lưu trữ 2008-01-09 tại Wayback Machine
- Gothic lessons by David Salo (copy at the Internet Archive)
- Germanic Lexicon Project – early (Public Domain) editions of several of the references.
- Texts:
- The Gothic Bible in Latin alphabet
- The Gothic Bible in Ulfilan script (Unicode text) from Wikisource
- The Gothic Bible in Runic alphabet (Unicode text) from Wikisource Lưu trữ 2008-06-04 tại Wayback Machine
- Titus has Streitberg's Gotische Bibel and Crimean Gothic material after Busbecq.
- Wulfila Project Lưu trữ 2021-01-06 tại Wayback Machine
- Skeireins Projet Lưu trữ 2004-10-10 tại Wayback Machine
- Bagme Bloma, a Gothic poem by J. R. R. Tolkien
- Gothic for Travellers: Good conversation starters are death, torture, eating and drinking.
- Gothic Online Lưu trữ 2016-06-29 tại Wayback Machine from the University of Texas at Austin
- Gothic Readings Lưu trữ 2011-10-06 tại Wayback Machine Video clips in Gothic language
- Gothic basic lexicon at the Global Lexicostatistical Database
 | Bài viết liên quan đến ngôn ngữ này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn.
|
