Ukraińska Rada Narodowa (1918)

Ten artykuł dotyczy struktury powołanej w 1918. Zobacz też: inne struktury o tej nazwie.

Ukraińska Rada Narodowa (UNR) – oficjalnie powstała 19 października 1918 we Lwowie (działała jednak wcześniej) z zamiarem wprowadzenia w życie prawa samostanowienia Ukraińców zamieszkujących części terytorium Austro-Węgier.

Na początku października 1918 klub ukraiński w parlamencie Przedlitawii (austriackiej części monarchii) postanowił zwołać do Lwowa mężów zaufania z Galicji Wschodniej, Bukowiny i Rusi Zakarpackiej (Węgierskiej). 16 października 1918 cesarz Karol I wydał manifest Do moich wiernych austriackich ludów, zapowiadający przekształcenie dualistycznych Austro-Węgier w państwo federalne.

Zgromadzeni na zwołanym zjeździe we Lwowie przedstawiciele społeczeństwa ukraińskiego różnych regionów monarchii austro-węgierskiej 19 października 1918 powołali Ukraińską Radę Narodową. W jej skład weszli wszyscy ukraińscy posłowie obu izb Reichsratu Przedlitawii, Sejmu Krajowego Galicji i Sejmu Krajowego Bukowiny, po 3 przedstawicieli ukraińskich partii działających w Galicji, na Rusi Zakarpackiej i Bukowinie. Oprócz tego dokooptowano znanych bezpartyjnych fachowców, dla dopełnienia przeprowadzono wybór przedstawicieli miast i powiatów oraz zarezerwowano miejsce dla przedstawicieli mniejszości narodowych (którzy nie skorzystali z danej im możliwości).

Cała Rada liczyła około 150 członków.

1 listopada 1918 Rada ogłosiła utworzenie Państwa Ukraińskiego, która miało być autonomicznym krajem w ramach monarchii habsburskiej.

13 listopada 1918 Ukraińska Rada Narodowa proklamowała niepodległość państwa w formie republikańskiej i przyjęła dlań nazwę Zachodnioukraińska Republika Ludowa. Prawne podstawy państwa określała przyjęta 13 listopada 1918 tymczasowa ustawa zasadniczą o niezależności państwowej ziem ukraińskich byłej monarchii austro-węgierskiej (tymczasowa konstytucja ZURL[1][2].

Plenum Ukraińskiej Rady Narodowej wybrało Zarząd złożony z przewodniczącego oraz 9 członków. Zarząd wykonywał obowiązki głowy państwa (zatwierdzał rząd, posiadał prawo abolicji i amnestii, wyznaczał szefów wyższych urzędów państwowych, ogłaszał uchwały UNR). Decyzje podejmowano większością głosów. Pierwszym przewodniczącym Zarządu był Kost Łewycki, drugim (od 1 listopada) – Jewhen Petruszewycz.

9 listopada 1918 na posiedzeniu Ukraińskiej Rady Narodowej powołano rząd (Sekretariat Państwowy), którego premierem został Kost Łewyćkyj. Rząd był koalicyjny, z przewagą Ukraińskiej Partii Narodowo-Demokratycznej (ośmiu sekretarzy-ministrów), do rządu weszły również: Partia Chrześcijańsko-Społeczna, Ukraińska Partia Radykalna, Ukraińska Partia Socjal-Demokratyczna i politycy bezpartyjni[3]. UNR miała rolę ustawodawczą i kontrolną parlamentu ZURL, przed nią odpowiadał rząd (Sekretariat Państwowy).

22 stycznia 1919 zawarta została unia ZURL z Ukraińską Republiką Ludową (Akt Zjednoczenia)[a]. Przed wycofaniem się władz ZURL i UHA za Zbrucz, wobec klęski UHA w wojnie polsko-ukraińskiej Zarząd UNR i Sekretariat Państwowy wspólną decyzją tymczasowo przekazały 9 czerwca 1919 swoje konstytucyjne uprawnienia Jewhenowi Petruszewyczowi, jako „upoważnionemu dyktatorowi”. Posiadał on pełnię władzy wojskowej i cywilnej.

Przypisy

  1. ↑ Тимчасовий Основний закон про державну самостійність українських земель колишньої Австро-Угорської монархії (про створення Західно-Української Народної Республіки). 13 листопада 1918
  2. ↑ Rafał Galuba, ”Niech nas rozsądzi miecz i krew ...”. Konflikt polsko-ukraiński o Galicję Wschodnią w latach 1918-1919, Poznań 2004, ISBN 83-7177-281-5. s.55.
  3. ↑ Rafał Galuba, ”Niech nas rozsądzi miecz i krew ...”. Konflikt polsko-ukraiński o Galicję Wschodnią w latach 1918-1919, Poznań 2004, ISBN 83-7177-281-5 s.54-55.

Uwagi

  1. ↑ W związku z tym w maju 1919 Ukraińska Armia Halicka wspólnie z oddziałami URL oraz armią Białych gen. Denikina wyruszyły, aby wesprzeć antybolszewickie powstanie na wschodniej Ukrainie. 30 sierpnia 1919 Kijów został zajęty przez Armię URL. Ofensywa Denikina na Moskwę była jednak nieudana i w grudniu bolszewicy ponownie zajęli Kijów.

Bibliografia, literatura, linki

  • Українська Національна Рада ЗУНР-ЗОУНР 1918-19, w: Dovidnyk z istorii Ukrainy, opr. Ihor Pidkova, Roman Shust, Kost Bondarenko; Lviv 1999, Wyd. Lvivskyi derzhavnyi universytet im. Ivana Franka i Vydavnyctvo Heneza, ISBN 978-966-504-237-2
  • Павло Гай-Нижник, УНР та ЗУНР: становлення органів влади і національне державотворення (1917 – 1920 рр.), Київ 2010, ISBN 978-966-2031-11-5
  • Rafał Galuba, ”Niech nas rozsądzi miecz i krew ...”. Konflikt polsko-ukraiński o Galicję Wschodnią w latach 1918-1919, Poznań 2004, ISBN 83-7177-281-5
  • Statut Ukraińskiej Rady Narodowej, przyjęty we Lwowie 18 października 1918
  • Odezwa Ukraińskiej Rady Narodowej z 1 listopada 1918
  • p
  • d
  • e
URL i ZURL
USRR
  • Rada Najwyższa Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (12 kadencji)
Ukraina
  • I kadencja
  • II kadencja
  • III kadencja
  • IV kadencja
  • V kadencja
  • VI kadencja
  • VII kadencja
  • VIII kadencja