Paweł Cyms

Paweł Kazimierz Cyms
Ilustracja
kapitan piechoty kapitan piechoty
Data i miejsce urodzenia

2 marca 1894
Pawłowo, Królestwo Prus, Cesarstwo Niemieckie

Data i miejsce śmierci

13 listopada 1949
Bystra, Polska

Przebieg służby
Lata służby

1915–1945

Siły zbrojne

Armia Cesarstwa Niemieckiego
Wojsko Polskie
Armia Krajowa

Formacja

Armia Wielkopolska

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
powstanie wielkopolskie,
III powstanie śląskie,
II wojna światowa,
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości z Mieczami Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Srebrny Krzyż Zasługi Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Śląski Krzyż Powstańczy
Multimedia w Wikimedia Commons
Gniezno 27 grudnia 2013. Przejazd trumny ze szczątkami kpt. Pawła Cymsa główną ulicą miasta na cmentarz św. Piotra i Pawła

Paweł Kazimierz Cyms (ur. 2 marca[1] 1894 w Pawłowie, zm. 13 listopada 1949 w Bystrej) – polski działacz niepodległościowy w okresie międzywojennym, uczestnik powstania wielkopolskiego i III powstania śląskiego, kapitan piechoty Wojska Polskiego.

Życiorys

Wczesne lata

Pochodził z rodziny nauczycielskiej, jego ojcem był Leon, a matką – Paulina z Komorowskich. Był uczniem gimnazjum w Gnieźnie, gdzie wstąpił do tajnej organizacji samokształceniowo-niepodległościowej Towarzystwa Tomasza Zana[2], a w 1914 roku zdał maturę. Następnie uczęszczał do seminarium duchownego w Poznaniu. Jego edukację przerwała niemiecka służba wojskowa, którą rozpoczął w 1915 roku – został powołany w wyniku zapotrzebowania spowodowanego przez I wojnę światową. Jako żołnierz niemiecki brał udział w walkach na froncie wschodnim i zachodnim. W tym czasie dosłużył się stopnia podporucznika, kończąc w 1917 szkołę oficerską w Blederitz (niedaleko Magdeburga).

Służba w wojsku polskim

Po powrocie do Wielkopolski, po zakończeniu wojny, wszedł w skład Polskiej Organizacji Wojskowej zaboru pruskiego, a konkretnie jej oddziału działającego w Gnieźnie. Gdy wybuchło powstanie wielkopolskie, był jednym z dowodzących wyzwalaniem tego miasta. Potem oddziały pod jego komendą zajęły Trzemeszno, Mogilno i Strzelno oraz Kruszwicę. Następnie brał udział w zdobywaniu Inowrocławia, będąc dowódcą tej akcji. Wbrew zakazowi kontynuowania walki, wydanemu przez NRL, podjął zwycięski szturm na Inowrocław[3]. Był on głównym autorem działań powstańczych, dzięki którym zdobyto tereny zachodnich Kujaw[3]. Od marca 1919 w Wojsku Polskim.

Dzięki jego staraniom w Inowrocławiu powstały dwa bataliony piechoty, które później przekształciły się w 1 i 2 pułk grenadierów kujawskich. Zostały utworzone także batalion zapasowy i pluton artylerii. W 1920 roku został awansowany na stopień kapitana. W szeregach 3 pułku strzelców wielkopolskich bierze udział w wojnie polsko-bolszewickiej, będąc dowódcą batalionu. Za bohaterstwo w czasie walk pod Kobryniem oraz forsowanie rzeki Szczary, zostaje odznaczony Srebrnym Krzyżem Orderu wojennego Virtuti Militari o numerze 808. Na początku 1921 roku został przeniesiony na Śląsk, gdzie meldował się w Dowództwie Obrony Plebiscytu, gdzie dokonał reorganizacji wojskowej sił peowiackich i objął stanowisko komendanta wojskowego powiatu zabrzańskiego. Brał udział w III powstaniu śląskim, jako jeden z dowódców oddziałów taktycznych (późniejszy pułk zabrski). Jego żołnierze zdobyli m.in. Bierawę. 6–9 maja 1921 uczestniczył w zdobyciu Kędzierzyna, następnie od 10 maja walczył ze swoim pułkiem od Kędzierzyna do Januszkowic[4].

Działalność cywilna i powrót do służby

Po zakończeniu działań wojennych rozpoczął studia prawniczo-ekonomiczne, na Wydziale Prawa Uniwersytetu Poznańskiego[4]. Jednak w 1923 roku przerwał je. Następnie w 1923 roku podjął pracę w gdańskiej firmie spedycyjnej. Później był pracownikiem Konsulatu Generalnego RP w Gdańsku[4], dalej otrzymał posadę w gdańskiej filii Banku Handlowego w Warszawie. Do 1926 roku był także zarządcą gospodarstwa rolnego w Modliborzycach (niedaleko Inowrocławia).

W 1928 wrócił do służby wojskowej i przydzielony został do 59 pułku piechoty Wielkopolskiej w Inowrocławiu. Następnie w 1934 rozpoczął pracę w Oddziale II Sztabu Głównego w Warszawie. W 1931 ożenił się z Marią Krawczak (z tego małżeństwa miał dwójkę dzieci: Barbarę i Janusza). W tym czasie zamieszkiwał już w Bystrej (niedaleko Bielska-Białej). Od 1935 na emeryturze.

Po wybuchu II wojny światowej, został ponownie powołany do wojska. Został oficerem operacyjnym 80 pułku piechoty. W czasie kampanii wrześniowej był I adiutantem 179 pułku piechoty (Rezerwowego) 50 DP. Po bitwie pod Kockiem dostał się do niemieckiej niewoli i trafił do obozu w Radomiu. Wkrótce został z niego zwolniony, lecz w 1940 roku został ponownie aresztowany. Tym razem trzymano go w więzieniu w Bielsku-Białej. Tam spędził 4 miesiące. Po ucieczce z więzienia ukrywał się[4]. Mieszkał w Krośnie, a potem w Kalwarii Zebrzydowskiej (od maja 1941). Tam zajmował się pracą sekretarza spółdzielni stolarskiej. W tym czasie działał w AK.

Po wojnie przeprowadził się do rodzinnego miasta, Gniezna. Mieszkał tam od 1945. Trzy lata później przeniósł się na Ziemie Odzyskane, do Szczecina, gdzie zatrudniony został w Spedycji Morskiej „Polska Bandera”. Następnie znów trafił do Bystrej. Tam zmarł i został pochowany.

Ekshumowane 21 grudnia 2013 szczątki przewieziono najpierw do Inowrocławia, tu bohaterowi walk o wolność Polski na wielu frontach oddano cześć[5]. 27 grudnia 2013 trumna ze szczątkami kpt. Pawła Cymsa trafiła do Gniezna, gdzie w asyście licznych Gnieźnian, z honorami wojskowymi, została złożona do grobu w kwaterze „Akropolu Bohaterów” cmentarza św. Piotra i Pawła[6].

W powstaniu wielkopolskim brali udział także jego dwaj bracia: Adolf (1897–1919) poległ w czasie walk, a Leon (1885–1931) był kapelanem II kompanii grodziskiej[7].

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ Podawana jest także data urodzin 4 marca.
  2. ↑ Biografie. inowrocław.info.pl. [dostęp 2014-01-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-02)]. [dostęp 2014-01-31].
  3. ↑ a b Kronika powstań polskich 1794–1944. Warszawa: Wydawnictwo Kronika, s. 344. ISBN 83-86079-02-9.
  4. ↑ a b c d Encyklopedia powstań śląskich. Opole 1982: Instytut Śląski.
  5. ↑ Historia pokazała, że kpt. Paweł Cyms miał racje. PortalKujawski.pl. [dostęp 2013-12-28].
  6. ↑ Kapitan Paweł Cyms powrócił do Gniezna. PiastowskaKorona.pl. [dostęp 2013-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-31)]. [dostęp 2013-12-28].
  7. ↑ Trzeba było pójść... Powiat Nowotomyski w Powstaniu Wielkopolskim 1918–1919. Historia i Pamięć, ZdzisławZ. Kościański (red.), BogumiłB. Wojcieszak (red.), AnnaA. Barłóg, Nowy Tomyśl: wydano staraniem Starostwa Powiatowego, 2010, s. 191, ISBN 978-83-915081-7-6, OCLC 833579183 .
  8. ↑ Polak (red.) 1993 ↓, s. 39.
  9. ↑ M.P. z 1932 r. nr 217, poz. 249 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  10. ↑ Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 2142 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 1, s. 57).
  11. ↑ M.P. z 1928 r. nr 297, poz. 732 „za zasługi, położone w powstaniu Wielkopolskiem”.

Bibliografia

  • Gąsiorowski Antoni (przew. kom.), Wielkopolski Słownik Biograficzny, Warszawa–Poznań 1981, ISBN 83-01-02722-3.
  • Zespół, Encyklopedia powstań śląskich, wyd. Instytut Ślaski w Opolu, Opole 1982, s. 79–80.
  • Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1993. ISBN 83-900510-0-1.

Linki zewnętrzne

  • Biografia na stronie Urzędu Miejskiego w Gnieźnie
  • Bohater dwóch powstań. andrzejkopec.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-28)].
  • PWN: 3888738