Narzecze

Narzecze – odmiana językowa właściwa dla danej grupy użytkowników języka. Może to być synonim terminu dialekt, czyli określenie na różne niestandardowe, inne niż ogólnonarodowe formy języka[1][2], czy też ogólne określenie na każdą wyodrębnioną odmianę języka (o standardzie mowa wówczas jako o narzeczu ogólnym/kulturalnym[3][4]).

W literaturze spotyka się również ujęcie, zgodnie z którym narzecze to odmiana języka o zasięgu szerszym niż dialekt i gwara[1]. Niektórzy autorzy traktują to pojęcie jako jednostkę pośrednią między dialektem a gwarą, dialekt ujmując jako zespół narzeczy, a narzecze – jako zespół gwar[5]. Według jednej z definicji jest to „zespół gwar odznaczających się pewną ilością wspólnych cech gwarowych”[6].

We współczesnym językoznawstwie polskim termin „narzecze” znajduje stosunkowo wąskie zastosowanie, spotykany jest głównie w opisie języków egzotycznych[7]. Częściej jest spotykany w kontekście nienaukowym aniżeli w lingwistyce, np. w opowieściach podróżniczych[8]. W dialektologii serbsko-chorwackiej termin narječje pozostaje w powszechnym użyciu, jako nadrzędny wobec terminu dijalekat[9][2]. W słowackiej tradycji lingwistycznej określenia dialekt i nárečie traktowane są jako równoważne, choć niektórzy badacze jako dialekt rozumieją jednostkę większą niż nárečie[10].

W ogólniejszym, potocznym znaczeniu termin „narzecze” funkcjonuje również jako synonim określeń „język” i „mowa”[1]. Bywa traktowany jako neutralny zamiennik określeń „dialekt” i „język”[8].

Zobacz też

Zobacz hasło narzecze w Wikisłowniku
  • regiolekt
  • etnolekt

Przypisy

  1. ↑ a b c narzecze, [w:] Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego [online], PWN [dostęp 2018-12-31] .
  2. ↑ a b narječje, [w:] Hrvatska enciklopedija [online] [dostęp 2019-01-01]  (chorw.).
  3. ↑ KazimierzK. Ożóg KazimierzK., Ustna odmiana języka ogólnego, [w:] JerzyJ. Bartmiński (red.), Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2: Współczesny język polski, Wrocław 1993, s. 87, ISBN 83-7044-062-2, OCLC 32664893 .
  4. ↑ AleksanderA. Wilkoń AleksanderA., Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, wyd. 2, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2000 (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach nr 1875), s. 7, ISBN 83-226-0975-2, OCLC 1290988919 .
  5. ↑ PiotrP. Rybka PiotrP., Gwarowa wymowa mieszkańców Górnego Śląska w ujęciu akustycznym, Katowice: Uniwersytet Śląski, 2017, s. 58–60 [dostęp 2019-01-14] .
  6. ↑ KarolK. Dejna KarolK., Atlas polskich innowacji dialektalnych, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 12, ISBN 83-01-00384-7, OCLC 8034250 .
  7. ↑ HalinaH. Karaś HalinaH., Narzecze, [w:] Dialektologia polska [online] [dostęp 2017-12-23] .
  8. ↑ a b TadeuszT. Zgółka TadeuszT., Językowa wieża Babel, czyli iloma językami mówimy, Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1990 (Prace Komisji Językoznawczej 15), s. 28, OCLC 1413008070 .
  9. ↑ narječje ili dijalekt, [w:] Proleksis enciklopedija [online] [dostęp 2019-01-01]  (chorw.).
  10. ↑ ViliamV. Mruškovič ViliamV., Európa jazykov a národov na prahu tretieho tisícročia, Martin: Matica slovenská, 2008, s. 51, ISBN 978-80-7090-858-7  (słow.).

Bibliografia

  • Marian Kucała, Narzecze, [w:] StanisławS. Urbańczyk (red.), Encyklopedia wiedzy o języku polskim, Wrocław: Ossolineum, 1978 .
Encyklopedia internetowa (odmiana językowa):
  • PWN: 3945926
  • БРЭ: 2249162