Literatura słowacka

Literatura słowacka

Średniowiecze

Do upadku państwa wielkomorawskiego na ziemiach słowackich uprawiana była literatura w języku starosłowiańskim zapoczątkowana przez misję chrystianizacyjną Cyryla i Metodego. Od tego czasu aż do XV wieku w powszechnym użyciu była literatura węgierska i czeska, zwłaszcza łacińska. Pierwszym utworem literackim dotyczącym ziem słowackich, okolic miast Nitra i Trenczyn, była tzw. legenda Maurusa(inne języki) (słow. Maurova legenda), czyli Żywot świętych pustelników: Świerada, czyli Andrzeja i Benedytka (łac. Vitae Sanctorum Zoerardi seu Andreas et Benedicti eremitarum)^[1].

Po najazdach mongolskich część słowackich miast objęta została kolonizacją na prawie niemieckim. Napływ ludności niemieckiej doprowadził do antagonizmów z ludnością miejscową, wśród której zaczęło rozpowszechniać się pisarstwo w języku narodowym. Jednocześnie brak ośrodka literackiego i funkcjonowanie licznych dialektów skłoniły Słowaków do używania języka czeskiego, którego forma literacka była już rozwinięta. Na rozpowszechnienie czeszczyzny wśród Słowaków wpływ miała m.in. popularyzacja husytyzmu. Z XIV w. pochodzą stworzone na Słowacji w języku czeskim poezje o charakterze religijnym: O wierni chrześcijanie (cz. Ó, verný kresťane)^[1] oraz powstałe w 1380 Mario, Matko, racz prosić o to (cz. Mária, matko, ráč prositi za to)^[2]. Wpływy języka polskiego widoczne są w powstałych w 1480 Modlitwach spiskich (cz. Spišské modlitby)^[1]. Do innego zabytku literatury z tamtego okresu należy powstała w 1457 poezja o tematyce miłosnej O, miła panno... (cz. Ó, milá panna...) spisana przez Leonarda z Uničova(inne języki). W tych utworach, pisanych w języku czeskim, widoczne były wpływy języka słowackiego^[3].

Humanizm renesansowy

• Martin Rakovský
• Jakub Jakobeus
• Juraj Tranovský
• Pavel Kyrmezer
• Izák Abrahamides

Barok

• Matej Bel
• Hugolín Gavlovič

Oświecenie i klasycyzm

• Adam František Kollár
• Anton Bernolák
• Jozef Ignác Bajza
• Juraj Fándly
• Pavol Jozef Šafárik
• Ján Kollár
• Ján Chalupka

Zabytkiem literatury słowackiej powstałym w połowie XVIII wieku jest Biblia kamedulska.

Romantyzm

• Ľudovít Štúr
• Samo Chalupka
• Janko Kráľ
• Jozef Miloslav Hurban
• Andrej Sládkovič
• Ján Botto

Pierwsza fala realizmu

• Pavol Országh Hviezdoslav
• Svetozár Hurban-Vajanský
• Martin Kukučín
• Karol Zechenter

Druga fala realizmu

• Timrava
• Jozef Gregor Tajovský
• Ľudmila Podjavorinská

Poezja okresu międzywojennego

• Martin Rázus
• Emil Boleslav Lukáč
• Ján Smrek
• Laco Novomeský
• Rudolf Fabry
• Valentín Beniak

Trzecia fala realizmu

• Ladislav Nádaši-Jégé
• Janko Jesenský
• Jozef Cíger Hronský
• Milo Urban
• Peter Jilemnický

Naturyzm

• Margita Figuli
• Ľudo Ondrejov
• Dobroslav Chrobák
• František Švantner

Poezja po drugiej wojnie światowej

• Ján Kostra
• Vojtech Mihálik
• Milan Rúfus
• Miroslav Válek
• Ľubomír Feldek
• František Andraščík

Proza po drugiej wojnie światowej

• Vladimír Mináč
• Rudolf Jašík
• Ladislav Mňačko
• František Hečko
• Dominik Tatarka
• Peter Jaroš
• Vincent Šikula
• Etela Farkašová
• Gorazd Zvonický

Postmodernizm

• Rudolf Sloboda
• Ján Johanides
• Dušan Mitana
• Dušan Dušek
• Pavel Vilikovský

Dramat dwudziestowieczny

• Ivan Stodola
• Július Barč-Ivan
• Peter Zvon
• Štefan Králik
• Ivan Bukovčan
• Peter Karvaš
• Milan Lasica
• Július Satinský
• Viliam Klimáček

Współcześni prozaicy (po 1995)

• Radoslav Rochallyi (* 1980)
• Roman Brat (* 1957)
• Radovan Brenkus (* 1974)
• Ďuro Červenák (* 1974)
• Dominik Dán (* 1955)
• Marián Grupač (* 1973)
• Michal Habaj (* 1974)
• Peter Holka (* 1950)
• Tomáš Horváth
• Michal Hvorecký (* 1976)
• Daniela Kapitáňová (* 1956)
• Martin Kasarda (* 1968)
• Táňa Keleová-Vasilková (* 1964)
• Márius Kopcsay (* 1968)
• Adriana Krúpová (* 1962)
• Juraj Kuniak (* 1955)
• Maxim E. Matkin (?)
• Petra Nagyová-Džerengová (* 1972)
• Igor Otčenáš (* 1956)
• Alexandra Pavelková (* 1966)
• Peter Pišťanek (* 1960)
• Ján Šimulčík (* 1970)
• Dušan Taragel (* 1961)
• Martin Vlado (* 1959)
• Milan Zelinka

Poezja współczesna

• grupa poetycka Samotni biegacze

Zobacz też

• Biblioteka Pisarzy Czeskich i Słowackich

Przypisy

Bibliografia

• Józef Magnuszewski: Literatura słowacka. W: Dzieje literatur europejskich. red. Władysław Floryan. T. 3, cz. 1: Literatura rosyjska, literatura ukraińska, literatura białoruska, literatura czeska, literatura słowacka, literatura łużycka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989. ISBN 83-01-07003-X.