Języki australijskie

Ten artykuł od 2019-12 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Języki australijskie – makrofyla językowa, języki Aborygenów australijskich (około 40 tys. użytkowników), których liczba zmniejsza się ze względu na asymilację. W ich skład wchodzi kilka rodzin językowych i szereg języków izolowanych. Zwyczajowo nie wlicza się do nich języków tasmańskich. Związki między poszczególnymi językami nie są do końca jasne, choć w ostatnich dziesięcioleciach dokonano już znaczącego postępu w ich badaniu. Żaden z tych języków nie posiada własnego piśmiennictwa.

Ocenia się, że pod koniec XVIII wieku w Australii występowało 250 rodzimych języków aborygeńskich. Na początku XXI wieku pozostało ok. 60 języków australijskich, a prawie wszystkie, z wyjątkiem ok. 20, są wysoce zagrożone wymarciem^[1]. Przed kolonizacją mogło posługiwać się nimi ok. 150–350 tys. Aborygenów^[2]. Prawie wszystkie języki australijskie zostały w pewnym stopniu poznane, ale informacje nt. niektórych z nich ograniczają się do ubogich list słownictwa^[1].

Dzieci uczą się tylko 10% z przetrwałych, zwykle używanych w najbardziej izolowanych terenach. Na przykład, z pięciu najmniej zagrożonych zachodnioaustralijskich, cztery należą do grupy ngaanjatdżarra, używanej na Pustyni Środkowej i Wielkiej Pustyni Wiktorii. Dwujęzyczna edukacja jest praktykowana z sukcesami w niektórych społecznościach, np. niedawno niedaleko Alice Springs biali nauczyciele byli zobowiązani do nauczenia się miejscowego języka, a aborygeńscy rodzice narzekali, że ich dzieci nie uczono w szkole angielskiego. Parę najbardziej liczebnych języków aborygeńskich, takich jak warlpiri(inne języki) i tiwi, ma około 3 tysiące użytkowników.

Aborygeni tasmańscy zostali niemal wytępieni w początkowym okresie kolonialnym, a ich języki wymarły, zanim większość została udokumentowana. Żyli na swej wyspie, oddzieleni od stałego lądu od końca epoki lodowcowej i – jak się wydaje – nie mieli z nim kontaktu przez 10 tys. lat. Wiadomo o nich zbyt mało, aby można było je zaklasyfikować, choć wydają się mieć pewne fonologiczne podobieństwa z australijskimi.

W językach australijskich występują pożyczki austronezyjskie z języków Indonezji i okolic. Wiele z nich ma swoje źródło w języku makasarskim, ale zidentyfikowano też wyrazy, które mogły zostać zaczerpnięte z różnych języków wyspy Sulawesi, archipelagu Moluków oraz wysp Timor i Rote, a także z języków oceanicznych i języków sama-bajau^[3].

Dla wielu Aborygenów z północnej części Australii językiem ojczystym jest jeden z języków kreolskich (jak np. Torres Strait Creole lub kriol). Języki kreolskie rozwinęły się na bazie słownictwa angielskiego, z pewnymi wpływami języków rodzimych^[4]. Powstały też języki pidżynowe na podstawie chińskiego i makasarskiego, a także uproszczone wersje lokalnych języków aborygeńskich (używane w celach misyjnych i do komunikacji ponadlokalnej). Niektóre języki kreolskie i pidżynowe (są to np. historyczny pidżyn makasarski, Kanaka English i Broome Pearling English) praktycznie wyszły z użycia^[5].

Z języków australijskich wywodzą się niektóre wyrazy angielskie (kangaroo, boomerang, dingo), a także nazwy miejscowości w Australii (Geelong, Warrnambool, Wagga-Wagga)^[4].

Zobacz też

• język dyirbal
• języki tasmańskie
• języki papuaskie

Przypisy

Bibliografia

• B.J.B.J. Blake B.J.B.J., Australian Languages, [w:] E.K.E.K. Brown, SarahS. Ogilvie (red.), Concise Encyclopedia of Languages of the World, Amsterdam: Elsevier, 2009, s. 84–92, ISBN 978-0-08-087774-7, ISBN 978-0-08-087775-4, OCLC 318247422  (ang.).
• PeterP. Mühlhäusler PeterP., Overview of the pidgin and creole languages of Australia, [w:] SuzanneS. Romaine (red.), Language in Australia, Cambridge: Cambridge University Press, 1991, s. 159–173, DOI: 10.1017/CBO9780511620881.011, ISBN 978-0-511-62088-1, ISBN 978-0-521-33983-4, OCLC 776966869  (ang.).

Linki zewnętrzne

• David M.D.M. Eberhard David M.D.M., Gary F.G.F. Simons Gary F.G.F., Charles D.Ch.D. Fennig Charles D.Ch.D. (red.), Australian, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 23, Dallas: SIL International, 2020 [zarchiwizowane z adresu 2020-08-07]  (ang.).